คิดเร็ว คิดช้า…ระบบความคิดในสมองที่กำลังหลอกเราอยู่!!! Part1

“เนื้อหาของบทความนี้บางส่วนสรุปมาจากหนังสือ Thinking Fast and Slow: คิดเร็ว คิดช้า— Daniel Kahneman”

บางครั้งสมองของเราก็ถูกหลอกหรือทำให้สับสนอย่างง่ายดาย

ลองทดสอบด้วยแบบสอบถามด้านล่างกันครับ

ในแบบสอบถามผมจะแสดงรูปตัวละครในเกม Yakuza สองรูป โดยให้ดูเพียงรูปละ 3 วินาที (อย่าโกงกันนะ😊) ลองทายกันดูว่า

“ตัวละครไหนคือคนดี (ตัวเอก)และตัวละครไหนคือคนไม่ดี (ตัวร้าย) ?”

(เพราะฉนั้นใครเล่นเกมนี้แล้ว ก็ข้ามส่วนนี้ไปได้เลยนะครับ😂)

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfv9UwLJxMKNU7fwvlzfSPnmxK9CzgNzU5agPh07NHIXjTGCQ/viewform?usp=sf_link

…..

….

…

..

.

เฉลย

คำตอบก็คือ ทั้งสองคนเป็นคนดี (ตัวเอก) ทั้งคู่ครับ 🎉🎉🎉

ตัวเอกทั้งคู่ แถมเป็นพี่น้องร่วมสาบานกันซะด้วย

แต่ใครที่ทายผิด (หรือทายถูกแต่รู้สึกว่าความคิดของเรามันขัดใจซะเหลือเกิน) ก็ไม่ต้องเสียใจไป เพราะมันคือเรื่องปกติของระบบการทำงานของสมองครับ โดยในหนังสือ Thinking Fast and Slow ก็ให้คำจำกัดความของระบบสมองออกเป็น 2 ระบบ ก็คือ คิดเร็ว (Thinking Fast หรือ System 1) และคิดช้า (Thinking Slow หรือ System 2) แล้วแต่ระบบมันคืออะไร ผมจะอธิบายรายละเอียดเชิงลึกในส่วนถัดไปครับ

System 1 & System 2

source

สมองส่วนคิดเร็ว (System 1): ก็คือสมองส่วนที่คิดและตัดสินใจได้อย่างอัตโนมัติ ตัดสินใจอะไรง่ายๆ และไม่ต้องใช้ความพยายามมากนัก โดยอาศัยความชำนาญ สัญชาตญานและข้อมูลที่มีในอดีตที่มีอยู่แล้วและสามารถนึกขึ้นได้อย่างรวดเร็ว

ตัวอย่างของปัญหาและการตัดสินใจที่ใช้ System 1 เช่น

• 1+1 เท่ากับเท่าไหร่
• ทราบระยะห่างของสิ่งของ 2 สิ่ง
• ทราบว่า “สีดำ” ต้องคู่กับสีอะไร

สมองส่วนคิดช้า (System 2): เป็นสมองส่วนที่ใช้ตรรกะและการคิดอย่างมีเหตุผล สมองส่วนนี้จะมีผลต่อความคิดและการตัดสินใจเมื่อเราใช้ความพยายามมากในการโฟกัสถึงการตัดสินใจนั้นๆ

ตัวอย่างของปัญหาและการตัดสินใจที่ใช้ System 2 เช่น

• 59 x 78 เท่ากับเท่าไหร่
• การตั้งใจฟังคำสั่งของหัวหน้า
• การขับรถในสถานที่ที่ไม่คุ้นเคย
• การกรอกเอกสารสำคัญ

แล้วระบบสมองมันหลอกเรายังไง?

การที่การตัดสินใจของเราผิดพลาดหรือตัดสินใจได้อย่างไม่ถี่ถ้วน มักจะมาจาก

“การควบคุมหรือการใช้ System 1 มากเกินไป ”

อย่างเช่นในแบบสอบถามด้านบนที่เมื่อมีเวลาที่จำกัด คนเรามักจะตัดสินใจว่าคนในรูปเป็นคนดีหรือคนไม่ดีด้วย สัญชาตญาน ที่คิดว่าคนดีและคนไม่ดีต้องมีหน้าตาประมาณไหน นั่นคือการทำงานของ System 1 ครับ ซึ่งทำให้ในบางครั้งเวลาเราเจอคนหน้าตาโหดๆ ก็จะคิดไปก่อนแล้วว่าเขาจะต้องเป็นคนไม่ดี (ทั้งที่จริงเขาอาจจะใจดีกว่าที่เราคิดก็ได้)

source

นอกจากประเด็นเรื่องสัญชาติญานแล้ว System 1 ก็ยังมีประเด็นให้ถูกหลอกอยู่อีกมากมาย เช่น ถ้าหากผมถามว่า

คุณคิดว่าคุณเรียนเก่งหรือไม่ ?

คุณก็คงตอบไม่ได้ในทันที หรืออาจจะลองเทียบกับเพื่อนร่วมชั้นว่าเราเรียนเก่งขนาดไหน แต่ถ้าหากผมเพิ่มคำถามเป็น

คะแนนสอบวิชาคณิตศาสตร์ครั้งล่าสุดได้ที่เท่าไหร่ ?

คุณคิดว่าคุณเรียนเก่งหรือไม่ ?

คำตอบของคุณว่าเรียนเก่งหรือไม่เก่ง ก็จะขึ้นอยู่กับปัจจัยคะแนนในการสอบวิชาคณิตศาสตร์เพียงอย่างเดียว โดยที่ไม่สนใจเลยว่าวิชาอื่นหรือปัจจัยภายนอกอื่นๆจะเป็นอย่างไร

source

เนื่องจาก System 1 เป็นระบบที่เรียกใช้ได้อัตโนมัติ😙และมักจะมาตอบคำถามที่ใช้ความพยายามน้อยซึ่งแตกต่างจาก System 2 มักจะเป็นสมองส่วนที่ขี้เกียจ😴เนื่องจากความคิดและการตัดสินใจส่วนมากจะต้องผ่าน System 1 ก่อน อีกทั้ง System 2 ก็ไม่สามารถโฟกัสหลายๆสิ่งพร้อมกันได้ เช่น เราไม่สามารถหาผลลัพธ์ของ 59 x 78 พร้อมกับขับรถในสถานที่ที่ไม่คุ้นเคยได้ (เชื่อผมเถอะ อย่าไปลองทำกันนะ🙏)

แล้วเราจะทำอย่างไรไม่ให้โดนระบบสมองหลอกหล่ะ?

คำตอบสั้นๆก็คือ

“พยายามใช้ System 2 ให้ได้มากที่สุดนั่นเอง ”

อย่างเช่น ถ้าผมเปลี่ยนกฎของแบบสอบถามและเพิ่มข้อมูลให้ในลิงค์ด้านล่างนี้ (เฉลยอยู่ในหน้าสุดท้ายของแบบสอบถามนะครับ)

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScwjRPUOrho4hLAjkicyQ96Nkgt2g7_VAOCop1SVQVHsF_I1A/viewform?usp=sf_link

จะเห็นว่าแบบทดสอบในรอบนี้มีสิ่งที่เป็นตัวช่วยตัดสินใจเพิ่มเข้ามาจากครั้งที่แล้วอยู่ 3 อย่างนั่นคือ

1. เวลาที่ไม่จำกัด
2. สามารถไปค้นหาข้อมูลในไหนก็ได้
3. ลักษณะนิสัยของแต่ละตัวละคร (อย่างไม่ตรงไปตรงมา)

และแน่นอนว่าเราจะสามารถทายถูกได้อย่างแม่นยำขึ้น (หรือไม่ก็ตอบได้อย่างมั่นใจมากกว่าเดิม) เพราะว่าทั้งสามประเด็นนั้นเป็นตัวกระตุ้นให้ System 2 ทำงานมากขึ้น 🤔

source

ดังนั้นหมายความว่า System 2 จะมีโอกาสทำงานมากขึ้นเมื่อ

1. ให้เวลากับมัน⏰: โดยส่วนตัวแล้วผมมองว่า System 2 นั้นก็เหมือนกับรถยนต์ ที่ถ้าหากจะใช้มันจะต้องมีการสตาร์ทเครื่องหรือการเตรียมการเสียก่อน ดังนั้นการให้เวลาในการคิดมากขึ้นก็จะทำให้ System 2 นั้นได้ทำงาน มันจึงเป็นเหตุผลที่ว่าทำไม System 2 ถึงเรียกว่าเป็นสมองส่วนคิดช้านั่นเองครับ
2. ให้ข้อมูลที่ช่วยในการตัดสินใจอย่างถี่ถ้วนมากขึ้น📂: ทั้งการให้ไปค้นหาข้อมูลเองได้ หรือแม้กระทั่งการบอกใบ้ลักษณะนิสัยของตัวละครอย่างไม่ตรงไปตรงมาจะช่วยให้การตัดสินใจของเราถี่ถ้วนยิ่งขึ้นเนื่องจากเป็นการบังคับให้ System 2 มาคิดแทน System 1 ด้วยข้อมูลที่เราไม่เคยเห็นหรือรู้จักมาก่อน

สุดท้ายนี้ ไม่ว่าเราจะใช้ System 1 หรือ System 2 มากกว่ากัน แต่การลองถามตัวเองก่อนจะตัดสินใจอยู่เสมอว่า “ตัดสินใจอะไรอย่างถี่ถ้วนแล้วหรือยัง ?” ก็เป็นวิธีการฝึกใช้ System 2 ได้เป็นอย่างดีและจะทำให้ลดความผิดพลาดของการตัดสินใจไปได้อย่างแน่นอน 🤗

ถ้าชอบหรือต้องการสอบถามหรือพูดคุยเพิ่มเติม กดไปที่เพจ ดาต้าไส้แห้ง หรือ LinkedIn ข้างล่างเลยจ้า แล้วเรื่องถัดไปจะเป็นเรื่องอะไรก็ขอให้กดติดตามกันไว้ด้วยนะคร้าบ😍

Log into Facebook

Pasith Thanapatpisarn — Analyst — SIM Research | LinkedIn